Değerli okuyucular,
1984 yılında Ankara’da askeri savaş uçağı yapan Türk Amerikan ortak girişim şirketi, fabrikasına Beypazarı Çayırhan kömürü yakabilecek yüksek randımanlı su borulu buhar kazanı almak için ihale açtı. İşin kapsamı özetle, üç adet 20 ton/saat ve bir adet 10 ton/saat kapasiteli 20 bar 200c kızgın buhar üretecek su borulu buhar kazanları idi.
İhale dökümanları İngilizce, davet İngilizce. Teklifler İngilizce hazırlanacak. En önemlisi, kullanılacak tüm malzemeler ve süreçler Amerikan ASTM ASME standartlarına uygun olacak.
İhale evrakını satın aldık. Bize yolladıkları ihale dökümanlarını üst üste koyunca neredeyse bir metre geliyordu. Akla gelebilecek her şey için çok detaylı standart döküman vardı.
Önce teknik bilgileri içeren dökümanı çoğalttık. Amerikan standartlarına uygun su borulu buhar kazanlarının tasarımlarını ve fiyatlamalarını yaptık. Buhar kazanları kapalı bir çelik konstrüksiyon hacim içinde olacak, çelik bina tasarımını yaptık, İngilizce tanıtım zaten önceden hazırdı, onu da ekledik. Fiyatımızı zamana bağlı eskalasyonlu Türk lirası bazında verdik.
Bizim dışımızdaki teklifler bizimkinin ayarında değildi. İngilizce yazım, ifade ve imla düzgün değildi. Tasarımları güven vermiyordu. Hepsinden de öte Amerikan ASME ASTM standartlarına uyumlu değildi.
Alıcı fiyat konusunda bizi indirime zorlamadı. Sonunda işi aldık ama teknik dökümantasyon dışındaki standartları, istekleri, gerekleri hiçbirimiz okumamıştık. İhalenin veriliş toplantısına bütün ihale evraklarını büyük iki çantanın içine doldurup gitmiştim.
Fiyat için bizi son defa zorlayacaklarını sanmıştık. Amerikalı genel müdür toplantı salonuna geldi, bizi ihaleyi aldığımız için kutladı. Sonra görevli personel bir tepsi içinde beyaz köpüklü ince uzun şarap kadehleri getirdi. Şerefe kaldırdık.
Verdiğimiz fiyatın rakip fiyatlar içinde en düşük olması onlar için yetmişti. Biz de verdiğimiz fiyat aynen kabul edildiği için memnunduk.
Bizi kontrol eden alıcı firmanın ekibi Türk Amerikan personel ile doluydu. Görüşmeler toplantılar yazışmalar hep İngilizce yapılıyordu. Alıcı mühendis kadrosu işin yapımı sürecinde bizi ellerindeki Amerikan standartlarına uygun olarak takip ettiler. İngilizce formlar dolduruldu, Amerikan standartlarına uygun kaynak kalifikasyon testleri yapıldı, malzeme kabul testleri yapıldı.
Sonunda kabul testleri yine Amerikan standartlarına uygun yönetildi. İş bitti, işin sonunda hiç para kazanmadık. Ama büyük tecrübe edindik. Benzer uluslararası işleri yapabilme yeteneği şirket personelimizin hafızasına yerleşti. Daha sonraki yurtdışı çalışmalarımızda büyük faydası oldu.
Aynı şirket 10 yıl sonra önceki ile eşdeğer buhar çıkış kapasiteli bir adet 70 ton/saat 20 bar 200c kızgın buhar kazanı ihalesi açtı. Bu defa doğalgaz ve fuel-oil yakacak yine su borulu yüksek randımanlı paket buhar kazanı istiyorlardı.
Yine bir metre yüksekliği bulan Amerikan standartları ihale evrakı ekinde önümüze geldi. Fiyat Amerikan doları olarak verilecek, ödemelerde yıllara bağlı Amerikan enflasyon endeksleri kullanılacaktı.
Bu defa hiç üşenmeden tüm evrakları sayfa sayfa satır satır okudum, notlar aldım. Her isteğin parasal karşılığını teklif maliyetleri hesabına aldım. Arada mutlaka atladığımız, fiyatlayamadığımız maliyet talepleri olmuştur. Bu defa daha aza indirmeye gayret ettik. Teklifimizi verdik, şartnameye en uygun en iyi fiyat ile işi aldık. Toplantı salonuna yine aynı Amerikalı genel müdür geldi. Bizi kutladı, yine köpüklü soğuk beyaz şarap servisi yapıldı, birer yudum alarak kutladık.
Bugün benzer ihalelerde artık kâğıt baskı döküman vermiyorlar. Onun yerine CD satıyorlar. İhale evrakını almak için müracaat ediyorsunuz, belli bir ön ödeme yapıyorsunuz. Size bir tek sayfa ekinde bir CD gönderiyorlar. CD’yi bilgisayarda açıyorsunuz, içinde sayfalar dolusu PDF SPEC, doldurulacak sayfalar dolusu WORD form, çıkıyor. Günlerce okuyorsunuz. Notlar almanız, her şeyi fiyatlamanız gerekiyor.
Covid-19 pandemi sürecinde yaygın bir başka uygulama ortaya çıktı. Şimdi artık herşey online oldu. Eğitim online, alışveriş online, toplantılar online, ofis çalışmaları evde online, bundan sonra ihaleler de online.
İnternette arama yapıyorsunuz. Çok sayıda ihale daveti online olarak var. Termik santral yapımı için ihale arıyorsunuz, Irak’ta Gürcistan’da, Pakistan’da... Çoğu Afrika ülkesinde açılan ihalelerin İngilizce çağrı ve dökümanlarına internet üstünden ulaşabilmek mümkün. Dünya Bankası, Birleşmiş Milletler Kalkınma Teşkilatı (UNDP) gibi kuruluşlar, kalkınmakta olan ülkelerin kamu kurumu çalışanlarına uluslararası ihale dökümanları hazırlama eğitimleri veriyorlar. Bu ihaleler artık standart dökümanlar haline gelmiş.
Ancak yurtiçi finans sistemimizdeki sıkışıklık yüzünden ihaleye katılım için gerekli teminat mektubu temininde genel bir zorluk var. Yurtdışında faaliyet gösteren büyük müteahhitlik firmalarımız, ordaki bankaları kullanarak burdaki sıkıntıyı aşabiliyorlar. Büyük firmalarımız yurtiçi genç mühendis kadrolarını kullanarak yurtdışında kolay çalışabiliyorlar.
Home Office çalışan insanımız gerekirse 7/24 evden çalışarak, ihale evraklarını okuyor değerlendiriyor, gerekli şirket içi toplantıları zoom üstünden yapıyor, dökümanları dolduruyor ve gerekli yerlere teslim edebiliyorlar. Artık uzun mesafe, denizaşırı, kıtalar arası yurtdışı seyahat yapma imkanları kısıtlı ama Covid-19 yeni dünyada yeni zamanlarda başka imkânlar başka fırsatlar açıyor, covid-19 pandemi sonrası dünya bambaşka olacak.
Büyükada / 5 Kasım 2020