HASAN YİĞİT
Şimdi benim gibi herkes, 1 Ocak 2018 tarihinden sonra açıklanacak elektrik fiyat tarifelerini merak ediyor. Herkesin beklentisi bir zam yapılacağı yönünde.
Asıl üzerinde çok konuşulan şey ise zammın nedeni. Sektörde bu zammın yükselen YEKDEM maliyetlerinden kaynaklanacağı açık açık konuşuluyor.
Bu ne kadar doğrudur, bunu bir analiz edelim. 2016 ve 2017’nin ilk on ayındaki YEKDEM tablosuna baktığımızda kilovatsaat (kWh) başına ortalama birim fiyatın yüzde 32,82 arttığını görüyoruz.
Geçen yılın ilk on ayında ortalama birim fiyatı kWh başına 25,90 kuruş iken bu rakam 2017’nin ilk on ayında 34,40 kuruşa kadar yükselmiş görünüyor. Yani özetle, 2017’de YEKDEM kapsamında ödenen para miktarının bu tezleri haklı çıkardığını söyleyebiliyor.
Peki ben bu sonuca nereden varıyorum? 2016 yılında YEKDEM’in kapsamında 11 milyar TL’ye yakın bir para ödenmiş. 2017’de bu rakamın 22 milyar TL’ye çıkacağı öngörülüyor.
İyi de kWh bazında ödenen fiyat yüzde 33 yakın artarken, toplam ödenen miktar neden yüzde 100 artaracak? Çünkü YEKDEM kapsamına giren santral sayısı arttı. Ve ben buna ilaveten özellikle 2017’de hayata geçirilen lisanssız GES’lerin burada önemli bir rolü olacağını düşünüyorum.
Tabii bütün bu artan maliyetlerin sonucunda Hazine’den milyarlarca liranın çıkması vatandaşa elektrik zammı olarak yansıyacaktır. Ben bu tespiti Mayıs 2016’da Eneri Günlüğü’nde yayınlanan “Yenilenebilir enerji vergisine hazır olun!” başlıklı köşe yazımda belirtmiştim.
İsterseniz orada ne yazmışım bir bakalım: “Bunlardan bir tanesi, kısa bir sürede hayata geçirileceğini düşündüğüm tüketicilerin faturasına YEKDEM fonu adı altında bir ek fatura maliyeti koyulması olacak. Ben başlangıçta kWh başına 5-10 kuruş arasında bir “Yenilenebilir Enerji Vergisi” getirileceğini tahmin ediyorum.”
Fakat devlet böyle bir kalem getirmedi, yalnız zammın ana nedeninin YEKDEM maliyetleri olduğu açık açık herkes tarafından ortaya atılıyor. YEKDEM maliyetlerinin son tüketicinin omzuna koyulması yeni bir şey değil, en büyük örneği Almanya. Almanya’da “EEG Umlage” olarak elektrik faturalarında son tüketici 2018 yılında kilovat saat başına 6,79 Euro/Cent ödeyecek.
Antalya’da düzenlenen 8. Türkiye Enerji Zirvesinde geçenlerde ETKB Bakanı Dr. Berat Albayrak 2020 yılında YEKDEM’in biteceğini açıklamıştı. Acaba bu noktaya gelmesini nereye bağlayabiliriz. Bunu anlayabilmek için 2010’da çıkan YEK yasasına bakmak yeterlidir. Orada şöyle bir madde vardı.
“Bu Kanunun yürürlüğe girdiği 18/5/2005 tarihinden 31/12/2015 tarihine kadar işletmeye girmiş veya girecek YEK Destekleme Mekanizmasına tabi üretim lisansı sahipleri için, bu Kanuna ekli I sayılı Cetvelde yer alan fiyatlar, on yıl süre ile uygulanır. Ancak, arz güvenliği başta olmak üzere diğer gelişmeler doğrultusunda 31/12/2015 tarihinden sonra işletmeye girecek olan YEK Belgeli üretim tesisleri için bu Kanuna göre uygulanacak miktar, fiyat ve süreler ile kaynaklar Cetveldeki fiyatları geçmemek üzere, Bakanlar Kurulu tarafından belirlenir. “
2015’in son aylarında EPDK’de Güneş’te olan 13,3 $cent’in 8 $cent’e düşürülmesi ile taslak hazırdı, yalnız bakanlar kuruluna EPDK’nin hazırladığı taslak değil beş yıl daha uzatılması ile ilgili bir yazı geldi.
Bende ETKB Bakanı Dr. Berat Albayrak’ı analiz ettiğim kadarıyla, mevcut GES’lerdeki 13,3 Dolar Cent’i düşüremeyeceği için ekstra vergiler ile onlardan biri hat kullanım bedeli, kilovat saat başına 5 Dolar centi devletin kasasına koyması düşüncesindeyim. Bana göre ETKB Bakanımız Berat Albayrak’ın kafasındaki rakam 2015 sonu EPDK tarafından hesaplanan 8 Dolar Cent.
Ben yazılarım ile şimdiye kadar hep haklı çıktım, burada yedinci hissim beni yanıltmaz diye düşünüyorum.
Hasan YİĞİT