Türkiye yeni yıla enerji zamlarıyla girdi.
Özellikle sanayi kuruluşları ve ticarethaneler için elektrik tarifeleri iki katının da üzerine çıktı. Konut aboneleri hariç 2021 boyunca sık zam gören doğalgaz da yeni yıla yüzde 50 fiyat artışıyla giriş yaptı.
Enerji tüketicileri henüz zammı tam sindiremeden yeni bir sorunla karşı karşıya kaldı. Geçtiğimiz hafta başlayan ve bu hafta iyice sertleşen hava şartları, zamlı tarifelerden de olsa, enerji talebini zıplattı.
Yani aboneler, özellikle üretici sektörlerdeki kullanıcılar, ağır zamlara rağmen enerji talebini kısamazdı. Zira üretimi durdurmayı değil, zamlı enerji tarifelerine uygun üretim planlaması yapmayı tercih etmeliydiler. Yoksa diğer seçenek hiç de tercih edilesi bir yol değil: Faaliyeti durdurmak.
Buraya kadar tamam, yani tüketici tercihini yola devam yönünde yaptı. Ancak sorun bitmedi. Bu kez enerji kısıntı ve kesintileri başladı.
Hem doğalgazda hem de elektrikte kesinti uygulanması kaçınılmazdı.
Tabii kesintinin de bir yolu yordamı var. Olağanüstü hallerde doğalgazın ve elektriğin hangi yol ve yöntemle nasıl kısılıp kesileceği mevzuatta belli.
Öncelik her zaman hane halkı tüketicilerine
Konutların gazını kesmemek için doğalgaz çevrim santrallerinin gazı kesilir. Sonra büyük ölçekli tüketim yapan sanayi kuruluşlarının gazı kesilir. Yine yeterli gelmezse konutlara sıra gelir. Ancak pek görülmüş şey değil.
Çünkü elektrik santrallerinin gazı kesilirse kış ortasında karanlıkta kalmak bir yana, milyonlarca evde vatandaşın soğukta kalma riski var. Öyle ya, kombi cihazlarının evi ısıtması için de elektriğe ihtiyaç var.
Peki gaz ve elektrik niye yetmiyor?
Bunun ana nedeni başta da söylediğimiz gibi meteorolojik şartların talebi yükseltmesi. Bunun üzerine tuz biber eken ikinci neden ise İran’dan Türkiye’ye gelen gazın kesileceği haberi.
Peki İran niye bunu yapıyor? Yeni bir şey değil. İran’da ne zaman ağır hava şartları yaşansa kış ortasında gaz kesintisi ile karşılaşılır. Çünkü öncelik ya kendi ihtiyaçlarıdır ya da kış şartlarının da tetiklediği şebeke arızaları gündeme gelir. Bunlar geçmiş yıllarda kesintiler çok yaygınlaşmadığı için sokaktaki vatandaşın hissetmediği kesintiler oluyordu. Bu yıl durum farklı.
Peki diğer boru hatlarından daha fazla gaz alamıyor muyuz? Alabiliyoruz ama kesintiye konu hattın eksiğini kapatacak kadar değil. Depolama tesislerindeki yedek doğalgazın devreye alınmasında da benzeri durum söz konusu. Aynı şey LNG, yani sıvılaştırılmış gaz yöntemi kullanılsa da geçerli.
Getirebilseniz bile, bölgesel olarak bunu dengeli şekilde dağıtabilmeniz mümkün olamayabilir. İhtiyaç doğuda iken, fazla gaz batıdaki giriş noktasında bulunabilir örneğin.
Peki elektrik kesintileri neyin nesi? Hani Türkiye’nin kurulu kapasite fazlası vardı? Var evet ama işte bu tüketimin zirve yaptığı dönemlerdeki ihtiyacı karşılayacak ölçüde bir toplam emre amade güç yani her an çalıştırılabilir santral portföyünüz yok.
Bunda elektrik iletim altyapınızın durumu da etkili. Elektriği üretebildiğiniz yerden yüksek talep gördüğü noktaya her zaman istediğiniz miktarda taşıyamayabiliyorsunuz.
Özetle, bu talep artışı anormal değil. Kesinti ve kısıntı da anormal değil. Anormal olan, tüm bunlar sanki bilinmiyormuşçasına sürekli “çok iyiyiz, kurulu kapasitemiz zirve yaptı, yenilenebilir kaynakların payı da çok arttı” diye övünmekten, olası riskleri konuşmaya vakit bulunamayışı. Bu konuda bir şeyler söylemek isteyenlerin ise lafı ağzına tıkılmak yoluyla söylediklerinin etkisiz kılınması.
Ama ey sanayici, korkmayın bu enerji kesintileri sürgit devam etmeyecek. Hava şartları mevsim normallerine gelse yeterli. Süreç o halde kolayca yönetilir. Tabii enerji yönetiminin işi olağan şartlarda her şeyi kolayca yönetmekten ibaret değil, en olumsuz ihtimalleri göz önünde bulundurup önlemini almaktır.
Başlıktaki soruya cevap verip bitirelim: Evet, enerji kesintileri bir yere kadar kaçınılmazdı. Ama bu kadar da değil yani...