SABİHA KÖTEK
Son dönemde blockchain kelimesini sık sık duyar olduk. Bu kelimeyi daha çok sanal para birimi olan ve son günlerde yıldızı parlayan bitcoin ile birlikte duyduğumuz için de neredeyse ikisinin aynı olduğunu düşünmeye başladık. Oysa bitcoin, blockchain’in sadece bir parçası.
Blokchain, şifrelenmiş işlem takibi sağlayan bir dağıtık veri tabanı. Peki bu ne demek? Bu tam olarak, yaşamın her alanında gerçekleştirilen alış-verişin, bilgi ve belgelerin ilgili tarafların anlaştığı çerçevede dijital ortamda aracıları ortadan kaldırarak doğrudan doğruya gerçekleştirilmesi demek.
Blockchain, türkçe adıyla kayıt zinciri teknolojisinin bu nedenle tıpkı adında geçtiği gibi çok fazla halkası ve çok çeşitli kullanım alanları bulunuyor. Başta sözünü ettiğimiz dijital paralar ve uluslararası para transferi dışında, borsa işlem alt yapısında, müzik platformları altyapısında, oyun platformlarında, müşteri sadakat programlarında, belge paylaşımı ve saklanmasında bu teknolojiyi kullanabiliyoruz.
Bu teknoloji yaşamımızı inanılmaz derece kolaylaştırıp konfor sağlıyor. Zamandan kazandırıyor, masrafları azaltıyor, hatta yepyeni gelir kapıları sunuyor. Ayrıca, gereksiz bürokrasiyi, aracıları, zorlukları eleyerek inanılmaz bir sadeleşme ve şeffaflık da sağlıyor. Aslında insan aklının “Bu aslında çok basit, bunu neden yapamıyoruz ki…” dediği hemen hemen her şeyi mümkün kılıyor.
Böylesi bir teknolojinin önümüzdeki dönemde jet hızıyla gelişeceği ve tüm yaşamı kökünden değiştireceği kaçınılmaz bir gerçek. Çünkü herşeyden önce insanoğlu, konfora ve merak uyandıran ilginç durumlara karşı koyamama yönünde kodlanmış. Tabi işin aslı bu teknolojinin çok büyük fırsatlar barındırması…
FIRSAT TAZISI ÜLKELER
Bu fırsatların kokusunu şimdiden alan bazı ülkeler kayıt zinciri uygulamalarını ufaktan yaşama geçirmeye başladılar bile. Mesela, Gürcistan tüm tapu işlemlerini bitcoine geçirdi, Avusturya bitcoinin resmi para birimi olması için teklif verdi. Ukrayna hükümet verilerini, İsveç ödeme sistemini, ABD ise hisse senedi, perakende ve smart kontratlarını blockchain ile gerçekleştiriyor. Estonya ise bu konuda en fazla mesafe kateden örnek bir ülke. Estonya, vergi ve gümrük işlemlerinin yüzde 94’ünü, bankacılık işlemlerinin yüzde 97’sini dijital ortamda gerçekleştiriyor. Estonya’da 2011’deki son genel seçimlerde seçmenlerin yüzde 24’ü oyunu bilgisayar ya da cep telefonundan kullandı. Ülkede sağlıktan eğitime, finansal işlemlerden çalışma hayatına kadar Her hizmet X-road ismi verilen dijital bilgi otoyolunu ve ID Card adı verilen çipli vatandaşlık kartını temel alıyor.
ENERJİDE BLOCKCHAİN
Enerji sektöründe de bu teknoloji toptan ticaret, dağıtık şebekeler ve yenilenebilir kaynakların sertifikalandırılma mekanizmaları alanlarında uygulanmaya başlandı. Enerji ticareti, enerji veri analizi, akıllı şebeke yönetimi, yeşil sertifika ticareti, yatırım kararları için merkezi olmayan mekanizmalar tek bir dijital platformda gerçekleştirilebiliyor.
Blockchain, tartışmasız geleceğin parlayan yıldızı yenilenebilir enerji başta olmak üzere enerjinin her alanında tüm taşları yerinden oynatacak. Nasıl mı?
Öncelikle küçük büyük demeden tüm üretici ve tüketiciler aracısız, doğrudan ticaret yapabilecekler. Çatısında elektrik üreten kişi ürettiği elektriğin fazlasını, akıllı anlaşma gibi işlev gören gerçek zamanlı veri sistemiyle birleştirilmiş akıllı sayaçlar yoluyla komşusuna satabilecek. Yada ihtiyaç çerçevesinde komşusuyla mahsuplaşabilecek. Ayrıca elektrik alıcısı elektriği kimden alacağını, hangi kaynaktan üretilen enerji alacağını kendisi belirleyebilecek. Küçük ölçekli güneş enerjisi yatırımcısı ihtiyacı olan parayı yine blockchain tabanlı bir platform ile sağlayabilecek. Kendi aralarında anlaşan firmalar toptan ticaretlerini bir brooker ya da borsa aracılığı olmadan blockchain ile gerçekleştirebilecekler. Elektrikli araçların şarj ünitelerinde ödeme ve faturalama işlemleri blockchain ile gerçekleştirilebilecek. Ayrıca elektrik üreten santrallerde anlık veri kayıtları ile oluşturulan sanal varlık birimleri ödül sistemiyle daha verimli olmaya teşvik edilecekler. Mesela, Uluslararası Yenilenebilir Enerji Ajansı (IRENA), SolarCoin’i güneş enerjisi üreticilerini ödüllendirmek için kullanmaya başladı bile…
Bunlar şimdilik gerçekleştirilenler. Yani aslında daha ilk adımlar. Her şey sanal olduğu için de bu teknolojide güven unsuru çok önemli ve dolayısıyla bu konuda herşey daha başlangıç aşamasında. Çok popüler olan sanal para birimi bitcoin’in bile sadece yaklaşık 375 bin kullanıcısı bulunuyor. Ayrıca bitcoin dışında 872 sanal para biriminin daha bulunduğunu hatırlatmak olayın boyutlarını görmemize yardımcı olabilecek bir başka bilgi.
Tüm bunların ardından insanın aklına hemen şu soru geliyor: Bu teknoloji tüm katmanlarıyla hayata geçtiğinde bugün enerji sektörünü belirleyen temel kurum ve kuruluşlar ne işe yarayacak? Yaptıkları işler, blockchain teknolojisiyle çok daha kolay ve az masraflı şekilde ellerinden alınan bugünün çok anlı şanlı şirketleri ve kurumları ne yapacak? Ar-Ge ve teknolojiye yatırım yapan bir çok ilgili şirket ve kurum acaba kendi iplerini çekebilecekler mi? İktidardaki yönetimler geleneksel ekonomik sarmalı kırarak cesur adımlarla ilgili mevzuatları çıkartabilecekler mi? Yaşamın doğasına direnmeden gerekli şebeke altyapısı için kollar sıvanacak mı?
Şu anda bence sorulması gereken sorular bunlar.
Sabiha KÖTEK