MEHMET KARA

Üretimden iletime, dağıtımdan ticarete Türkiye’de elektrik sektörü teknolojinin en yoğun kullanıldığı alanlardan biri konumunda. Milyonlarca tüketicinin talepleri dijital ortamlarda alınabilirken, binlerce elektrik üretim santrali de merkezi olarak uzaktan izlenebilir durumda. Bu ve benzeri iş süreçlerinde üretilen veriler sadece santral operatörlerine ya da tüketicilere daha hızlı ve dijital hizmet sunmaya yaramakla kalmıyor, elektrik ticareti sırasında karar verilirken dikkate alınan en önemli parametreler arasında yer alıyor.

Ve dijitalleşme, kendi yeni iş modellerini de beraberinde getiriyor. Ülke sınırlarını çoktan aşan bu yeni modellerden birinin, ülkedeki önde gelen bir özel sektör elektrik oyuncusunun bağrından çıkması da şaşırtıcı değil elbette. Enerjisa Üretim’in yeni kuşak şirketlerinden biri konumundaki Senkron Energy Digital Services’ten söz ediyoruz. Senkron Energy Djiital Satışlar Lideri (Senkron Energy Head of Digital Sales) Burak Gündüz, Enerji Günlüğü’nün sorularını cevapladı.

Senkron Energy nedir, ne iş yapar?

Senkron Enerji Digital Services, Enerjisa Üretim’in Amsterdam Hollanda'da kurulmuş bir iştiraki. Enerji üretimi ve ticareti ile ilgili dijital çözümler sunan bir şirket. Dijital altyapı ve mühendislik hizmetleri veren, dijitalin getirdiği siber güvenlik risklerine karşı da koruma sağlayan bir dijital hizmetler firması.

Nasıl ortaya çıktı bu yapı?

Senkron Energy’nin hikayesi, Türkiye’nin en büyük özel sektör enerji şirketlerinden biri olan Enerjisa Üretim’in dijitalleşme yolculuğuna dayanıyor. Dijital dönüşümde uzmanlaşan Enerjisa Üretim, 100’den fazla profesyonelden oluşan güçlü bir IT ekibine sahip. İşte bu ekip, son beş yılda kapsamlı bir dijital dönüşümü hayata geçirdi. Bu süreçte, İstanbul’da merkezi bir kontrol odası kuruldu. Bu merkez, başlangıçta Enerjisa Üretim’in Türkiye genelindeki santrallerini yönetmek üzere tasarlandı.

Neden ayrı bir yapıya, hatta şirkete dönüştü peki?

Merkezi bir noktadan hem kendi santrallerinizi hem de üçüncü taraf santrallerini yönetmeyi hedefleyen, yeni bir işletme ve bakım yaklaşımı (O&M) söz konusu. “Ölçemediğinizi izleyemez, izleyemediğinizi yönetemez, yönetemediğinizi iyileştiremezsiniz” anlayışıyla bir yola çıktık. Bunu sağlamak da güçlü bir dijital altyapıyı zorunlu kılıyor. İşte Senkron Energy, kendi santrallerini tek bir merkezden yönetme deneyiminden yola çıkarak, bu uzmanlığı ve dijital dönüşüm birikimini diğer paydaşlara taşımak amacıyla ortaya çıktı.

Şu anda nasıl hizmet veriyor Senkron Energy?

Enerjisa Üretim’in halen yaklaşık 4 gigavatlık (GW) kurulu gücü var. Bu filo tümüyle Senkron Energy’nin sağladığı dijital altyapıyı kullanıyor. Anlık verilerin alınması, izlenmesi ile santrallerin performans anlamında yönetilmesi için geliştirilen bir altyapı bu.

Senkron Energy, Enerjisa Üretim’e ve diğer üreticilere ne kazandırıyor?

Her şeyden önemlisi Senkron Energy, santral işletmecisine proaktif hareket etme imkânı sağlıyor. Bu da santralde ortaya çıkabilecek olumsuz bir gelişmeyi, henüz yaşanmadan, erkenden tespit edebilmekle mümkün. İşte bunu Senkron Energy sayesinde yapabiliyorsunuz. Santralde rutin akıştan bir sapma, olağanın dışına çıkan bir durum yaşanıyorsa, bunu önceden tespit edebilmek size büyük bir iş verimliliği sağlıyor. Yani biz Senkron Energy sayesinde katma değersiz bütün işleri yok edip çalışanımızı daha çok değer üreten konulara, daha akılcı bir yaklaşımla, veri analitiği ile ilgili konulara yönlendirdik. Siber güvenlik anlamında da zenginleştik, katma değersiz bir iş yapmadan, daha değer odaklı çalışır hale geldik.

Verdiğiniz hizmetin, santral işletmecisine katkısını anlatabilecek bir örnek olay anlatabilir misiniz?

Çok net aklımda kalan örneklerden biri Tufanbeyli Santrali’nde yaşanan bir olaydı. Santral ünitelerinden birinde titreşimin olağandan farklı seyrettiğini yakaladık. Türbinle ilgili çok önemli bir parçadaki, fan ünitesindeki bu titreşim bozukluğu nedeniyle parça değişimini öne çektik. Bu vesileyle, Tufanbeyli Santrali’ndeki ciddi bir duruşun önüne geçtik. Durumu erken fark etmeseydik yaşanacak arızanın giderilmesi, parça değişimi için türbin 20-30 gün çalışamayacaktı. Yine aynı şekilde yaklaşık 80 türbinin olduğu bir rüzgâr sahamızda her şey olağan seyretmesine rağmen türbinlerden bir tanesinin sıcaklık değerinin farklı seyrettiğini gördük. Türbin tedarikçisi ile birlikte sahada yaptığımız kontrolde bir parçanın aşınmasını hızlıca yakaladık. Ve ilk rüzgârsız zaman diliminde parça değişimine gittik. Bunu yapmasaydık bizim için yaklaşık 70-80 bin dolarlık bir maliyet söz konusu olabilirdi.

Gelelim yurt dışındaki faaliyetlerinize... Kaç ülkede hizmet veriyorsunuz?

Şu anda 6 ülkede aktif bir şekilde hizmet veriyoruz. 3-4 ülkede daha çalışmak için kontrat imzalama aşamasındayız. Hedefimiz 2025 yılında 10-15 ülkede faaliyet göstermek. Ekibimizi giderek büyütüyoruz. Avrupa’da şu anda İtalya’da, Hollanda’da, Doğu Avrupa ülkelerinde satış tarafında çalışan arkadaşlarımız var. Oralardaki aktif iş birliklerimiz ve çeşitli faaliyetlere katılımımız ile büyümemizi devam ettiriyoruz.

Bulut çağındayız ama Türkiye’de doğan Hollanda merkezli Senkron Energy büyürken ilave istihdamı nereden sağlıyor?

Özellikle satış ve iş geliştirme açısından ilgili ülkelerde, yerel dili konuşan bir iş gücü kaynağına sahip olmak kritik. İş geliştirme tarafında, bölgeye hakim, oralarda tecrübesi olan ekip kurgumuz var. Ama onun dışında mühendislik ve teknik hizmetleri açısından artık dünyanın her yerinden yapabildiğiniz çözümler var. Bulut çözümleri de çok aktif bir şekilde kullanıyoruz. Bazen de saha desteği vesaire gibi noktalarda da bölgesel iş birliklerini kullanıyoruz. Yani o bölgede sahayla ilgili çalışmalarımıza destek olabilecek partnerler olabiliyor.

Eski teknoloji santralleri yeni teknoloji ile takip etmek zor olmuyor mu?

Haklısınız. Senkron Energy’nin imkânlarından faydalanabilmek için tesisin dijital anlamda belli bir noktaya kadar getirilmesi lazım. Bu nedenle santral operatörlerine böyle bir hizmetten faydalanmak için ne gibi aşamalardan geçmeleri gerektiğine dair eğitim ve danışmanlık hizmeti de sunuyoruz. Bazen sadece eğitim ve danışmanlık desteği yetse de bazen bu mümkün oluyor bazen olmuyor, yatırım gerekiyor.

Şimdi dijitalleşme deyince işin güvenlik tarafı var, orada neler görüyorsunuz?

Evet, siber güvenlik çok öne çıkan başlıklardan birisi. Çünkü siber güvenlik her açıdan önemli. Çünkü evdeki cihazlarımız, kolumuzdaki saatimiz, her şeyimiz internete bağlı ve bunlar enerji de harcıyor. Enerjiyi sağlayan altyapının hacklenip kullanılmaz hale gelmesini hiçbirimiz istemeyiz. Sadece kendi günlük hayatımızı düşünelim, ne kadar elektriksiz kalabiliriz? Hastaneleri düşünün, okulları düşünün, kritik ulaşım altyapısını düşünün. Bir taraftan iyi ölçelim, yönetelim istiyoruz, dijital çözümleri kullanıyoruz ama bu bir siber güvenlik riski oluşturuyor.

200 MW’lık bir santrali Senkron Energy desteğiyle yönetmek işletmeciye ne kazandırır?

Bizim iddiamız, santral verimini en azından yüzde 3-4 arttırıyor olabilmek. Öncelikle ölçtüğünüz ve izlediğiniz şeyi daha iyi yönetirsiniz. Sadece yakalayacağınız olası 3-4 anlık pürüzü gidermeniz bile en az 200-300 bin dolarlık kaybı önleyebiliyor. Ama sadece bunlarla sınırlı düşünmeyin, bu santral 20-30 sene işletmede kalacak, performans eğrisindeki yüzde 1’lik bir iyileştirmenin bile çok haneli rakamlar kazandıracağını tahmin edebiliriz. Yani ciddi anlamda değer yaratabileceğinizi söylüyoruz. Bu bazen santralin ömrünü uzatarak, verimliliğini yukarıda tutarak ya da ne bileyim duruşları azaltarak elde edilen kazançlardan elde edilebilir.

Eklemek istedikleriniz var mı?

Siber güvenliğe biraz değindik ama bu hep altı çizilmesi gereken bir konu. Çünkü sıklıkla unutulabiliyor. Dijitalleşelim ama getirdiği risklere de dikkat etmek lazım. Bir de şunu eklemeliyim. Uzman görüşünü, uzmanlığın değerini unutmamak lazım. Her şeyi de yapay zekaya, yaratıcı yapay zekaya bırakmamalıyız, onu da not olarak ekleyelim. Yani insanımız, insan kaynağımız çok önemli.

Senkron Energy Digital Services Satış Lideri Burak Gündüz’ü dinledik. Senkron Energy Digital Services, Türkiye’den çıkmış, burada gelişmiş bir çözüm bir yönetim modeli, altyapısı ama ülke dışına da taşmış, giderek büyüme yolunda bir marka gibi görünüyor, yolu açık olsun...

Mehmet KARA - Enerji Günlüğü